Наша чытачка з Чачні даслала ліст. Вельмі простая і немудрагелістая гісторыя - і яшчэ адзін злепак з жудаснага і вялікага дваццатага стагоддзя.
Гэтую гісторыю я ўзгадала, калі ў камандзіроўку ў Грозны прыехала мая маскоўская сяброўка. Мы абмяркоўвалі гісторыю чачэнскага народа.
У дзень, калі ўся Расія весяліцца і адзначае Дзень абаронцы Айчыны, чачэнскі народ смуткуе і ўспамінае тых, хто ў імя абароны быў выгнаны з сваёй Айчыны і ўжо ніколі не вярнуўся дадому. Для чачэнца самае горшае, што можа быць - выгнанне з роднай зямлі. Сталін, сам выхадзец з Каўказа, ведаў куды біць. Доўгія 13 гадоў мы былі пазбаўленыя права называць Чачэнію домам.
Для правядзення аперацыі "Сачавіца" па ўсіх аулам і вёсках Чачні былі раскватараваны войскі, нібыта для правядзення вучэнняў, у кожным двары жылі салдаты і афіцэры. Мой дзед, тады яшчэ зусім хлапчук, хутка пасябраваў з салдатам, які жыў у іх у доме. Дружбе і разуменню спрыяў той факт, што дзядуля скончыў тры класы школы і свабодна гаварыў па-руску. У 44-м годзе ў горным сяле гэта была вялікая рэдкасць.
У адзін з вечароў салдат асцярожна пачаў размову: "Гоша (дзеда клікалі Хожа, але салдаты хутка перайначылі), ты толькі нікому не кажы з афіцэраў, мяне расстраляюць, але маўчаць я таксама не магу! Мы тут не дзеля вучэнняў, хутка вас усіх выселяць ў Казахстан! Ваша сям'я да мяне добра ставіцца, і я хачу хоць неяк заплацiць вам за вашу дабро! Пагавары з бацькам, запасацца ежу і цёплае адзенне, не марнуйце грошы, вас чакаюць вельмі цяжкія часы! "
Прадзед мой меў вялікае падворак з жыўнасцю, чым запасацца пытанне не стаяў. Пару бычкоў прадалі, грошы схавалі, нарыхтавалі шмат вяленага мяса, кукурузнай мукі, абсмаленых кукурузных зерня і іншай ежы, прыдатнай да перавозкі, таксама ўсёй сям'і закупілі цёплай вопраткі і абутку.
На досвітку 23 лютага 1944 года да кожнага сяла былі падагнаныя «студебеккеров». Усім жыхарам давалі паўгадзіны на зборы. Мае родныя, як і ўсе чачэнцы, былі пагружаныя ў машыны, прывезены ў Грозны і адтуль ужо ў вагонах для перавозкі жывёлы дэпартаваныя ў Казахстан. Дарога заняла амаль месяц, вялізная колькасць людзей памерла ад холаду (вагоны не абаграваліся), голаду і распачатага тыфу. Па апавяданні дзядулі, усе яны выжылі дзякуючы таму запасе прадуктаў, цёплай вопраткі і абутку, які быў зроблены па патрабаванні салдата ...
Праз 13 гадоў чачэнцам дазволілі вярнуцца на Радзіму. Тыя, што засталіся ў жывых людзі хлынулі дадому і пачалі наладжваць сваё жыццё.
Я не ведаю імя салдата, які фактычна выратаваў маю сям'ю ад смерці. Але кожны год у лютым, мой тата распавядае гэтую гісторыю.
Мадо Магамаева
Ілюстрацыя: nohchalla.com