Санкт-Пецярбург багаты палацамі, але някідкае на выгляд будынак на Мыйцы займае сярод іх зусім асаблівае месца. І справа не толькі ў фантастычнай раскошы ўнутранага строя, але ў тым містычным арэоле, які неаддзельны ад радавога гнязда Юсуповых.
Галоўны з 57 палацаў
Сваім цяперашнім абліччам палац абавязаны Б.Н.Юсупову - незлічона багатаму вяльможы, які служыў пры двары камергера і ў сілу гэтага змушанаму пастаянна знаходзіцца ў Пецярбургу. Улічваючы статус Юсупава, аб здымнай кватэры і гаворкі быць не магло. Барыс Мікалаевіч купіў у графіні Браніцкую пабудаваны ў 1770-х у стылі класіцызм палац, заплаціўшы 250 тыс. Руб. асігнацыямі. Паколькі Юсупавай валодалі яшчэ 56 палацамі ў Расіі і за яе межамі, магчыма, спачатку ён не меркаваў, што менавіта гэты палац стане галоўнай рэзідэнцыяй роду і ўвойдзе ў гісторыю. Але ў яго перабудову па праекце А. М. Міхайлава і ўладкаванне інтэр'ераў Б.Н.Юсупов ўклаўся па поўнай, марнуючы ў 1830-1838 гг. велізарныя сумы.Унутраная прастора палаца пры Б.Н.Юсупове падзялілася на прыватную частка - у ёй размяшчаліся спальня і іншыя памяшканні членаў сям'і, і парадную, да якой належаць маўрытанскага, Зялёная, Сіняя і Імператарская гасціныя. Галоўнай задачай апошняй было змагацца наповал гасцей, дэманструючы незвычайныя магчымасці і бязмежнае багацце Юсуповых. І сёння старанна адноўленыя інтэр'еры прымушаюць наведвальнікаў заміраць ў захапленні: бо літаральна кожны прадмет становішча ўяўляе сабой твор мастацтва.
У часы Юсуповых на ўпрыгожаных інкрустацыяй неацэнных століках стаялі невялікія вазы, напоўненыя каштоўнымі камянямі, а сцены карціннай галерэі былі зверху данізу абвешаны шэдэўрамі сусветнага жывапісу. Зразумела, насельнікі палаца не маглі абысціся без аранжарэі, танцавальнага і канцэртнага залаў, а роўна і без хатняга тэатра. У апошнім і сёння ставяць спектаклі, прычым гледачы атрымліваюць асалоду ад не толькі хвацкай акустыкай, але і цудоўным пазалочаным дэкорам у духу барока.
Аднак за ўсёй прыгажосцю і раскошай палаца хаваюцца змрочныя таямніцы, гэтак жа як ззянне роду Юсуповых азмрочвалі чорныя легенды.
Праклён і прывіды
Якія адбываліся ад нагайскага хана Юсуфа Юсупавай перадавалі з пакалення ў пакаленне паданне, паводле якога родныя отрекшегося ад ісламу хана заплацілі нейкай вядзьмарцы, і тая наклала на яго нашчадкаў страшэнны праклён. Ім наканавана мець толькі аднаго спадчынніка або спадчынніцу - усе астатнія дзеці будуць паміраць, не дажыўшы да 26 гадоў. Над легендай можна было б пасмяяцца, калі б не адна акалічнасць: з сярэдзіны 18 ст. і да 1917 г. у родзе Юсуповых дажываў да спелых гадоў толькі адно дзіця. Прычым праклён распаўсюджвалася не толькі на сыноў, але і на дачок: так, сястра З.Н.Юсуповой Таццяна памерла 22-х гадоў (сёння яе надмагільны помнік можна ўбачыць у адным з залаў палаца). Загінуў на дуэлі ў 25 гадоў і старэйшы брат Фелікса Юсупава.
Пад уплывам Ці праклёны, або па іншай прычыне, але і спадары, і якія жылі ў палацы слугі перыядычна сутыкаліся з дзіўнымі з'явамі. У зачыненых пакоях гучалі чыесьці галасы, у цёмных калідорах здаваліся у поўнач чыесьці цені. Але ў сапраўдны "дом з прывідамі" Юсуповская палац ператварыў той самы Фелікс, які ўвайшоў у гісторыю як забойца Г.Распутина.
дом забойцы
Да нашых дзён практычна некранутым дайшоў выкладзены цэглай полуподвал, куды ў канцы снежня 1916 г. Юсупов і іншыя ўдзельнікі змовы завабілі сібірскага "старца". Полуподвальное памяшканне было зручна не толькі таму, што з яго не даляталі гукі, але і таму, што яно мела асобную дзверы на вуліцу.
Якая б ні была асабістая і палітычная непрыязнасць Юсупава да Распуціну, жорсткае забойства госця ў доме і рукамі гаспадара - гэта недаравальны грэх згодна ўсіх рэлігій свету. Нядзіўна, што і праз сто гадоў у велічных залах адчуваецца нешта нядобрае, нейкая цёмная аўра, а супрацоўнікі дома-музея лічаць за лепшае не затрымлівацца ў ім пасля працоўнага дня. З гэтай цёмнай аўрай нічога не магла зрабіць нават савецкая ўлада, уладкаваўся ў палацы Дом настаўніка. І ў 1930-х гг., І сёння ў шматлікіх люстэрках палаца час ад часу адлюстроўваецца барадаты твар з шалёнымі вачыма, нібы душа чалавека, забітага тут, так і не знайшла выхад з палаца, ператворанага ў пастку.
.