Сярод культурна-гістарычных помнікаў Нігерыі Осун-Осогбо займае асаблівае месца. Гэта не крэпасць і ня храм, а раскінуўся на 75 га па абодва бакі р.Осун рэшткі рэліктавага лесу, святога для народнасці ёруба. Гай Осун-Осогбо - сімвал самых старажытных традыцый, адлюстраванне міфалагічных уяўленняў аб прыладзе міру, багоў і духах.
Пачынаючы з XIV ст. тут збіраецца мноства людзей, каб аддаць даніну духам продкаў і ўмацаваць сваю сувязь з ляснымі бажаствамі. Аўгустоўскі свята доўжыцца 12 дзён, прыцягваючы мноства турыстаў. Але ні фестывалю Осун-Осогбо, ні самой гаі магло не быць, калі б не Сюзанна Венгер - дзіўная жанчына, якая нарадзілася ў Аўстрыі і якая стала белай жрыцай у Афрыцы.
Мастачка з Граца
Абсалютна нічога ў Грацы - маляўнічым аўстрыйскім горадзе, у якім з'явілася на свет ў 1915 г. Сюзанна Венгер, - не нагадвала пра Афрыку, ды і сама яна менш за ўсё задумвалася пра далёкае кантыненце. З юных гадоў запалам Сюзаны была жывапіс. Спярша яна вучылася ў родным горадзе - у Школе прыкладных мастацтваў і Інстытуце графікі, затым пераехала ў Вену і паступіла ў Акадэмію мастацтваў.
Пасля Другой сусветнай вайны Сюзанна шмат працавала ілюстратарам для перыёдыкі: у прыватнасці, яна распрацавала макет дзіцячага часопіса «Unser Zeitung». Яе аўтарытэт сярод калег расце, і ў 1947 г. яна становіцца адным з заснавальнікаў Венскага мастацкага клуба. Венгер шмат падарожнічае па Еўропе, жыве ў Італіі і Швейцарыі.
Пераломным ў яе жыцці становіцца перыяд 1949-1950 гг .: у 1949-м яна знаёміцца ў Парыжы з мовазнаўцам Улли Бейер, а ў наступным годзе з'язджае разам з ім у Нігерыю.
духоўнае ператварэньне
У Нігерыі Сюзанна працягвала займацца любімай справай, ствараючы вокладкі для часопісаў "Баер" і "Чорны Арфей". Аднак у канцы 1950-х мірнае працягу яе жыцця парушыла цяжкая хвароба - сухоты. Венгер атрымалася паправіцца, але хвароба абвастрыў у ёй цікавасць да духоўных каштоўнасцяў і змяніў як яе ўспрыманне жыцця, так і творчасць.
З большай цікавасцю Сюзанна ўглядалася ў прымітыўныя вонкава, але выкананыя сакральнага сэнсу скульптуры ёруба. Далёкія ад канонаў еўрапейскага мастацтва, яны выраблялі зачаравальнае ўражанне. Але мясцовыя жыхары распавялі ёй, што скульптур засталося вельмі мала. Бо іх стваралі пад уплывам старажытных нігерыйскіх культаў, якія паступова прыходзілі ў заняпад пад ціскам урбанізацыі і мадэрнізацыі.
Яскравым сведчаннем заняпаду традыцыйнай культуры стала лёс святых гаяў. Калісьці іх было шмат па ўсёй Нігерыі, а да 1950-му засталася ўсяго адна на берагах Осун, і тую бязлітасна высякалі. Сюзанна вырашыла выратаваць апошні прыродны помнік паганскай культуры ёруба і разгарнула актыўную дзейнасць.
Частка сусветнай спадчыны
Пераехаўшы ў г.Осогбо, Сюзанна ініцыявала стварэнне грамадскага руху ў абарону гаі. Ёй удалося спыніць высечку, але гай мела патрэбу ў аднаўленні. Замест знішчаных драўляных скульптур Венгер стварае новыя з больш трывалых матэрыялаў - бетону і жалеза. Каб яны ў дакладнасці адказвалі традыцыям ёруба, мастачка пастаянна кансультуецца са жрацамі, усё глыбей апускаючыся ў традыцыйную рэлігію рэгіёну. Цікава, што адзін з пастулатаў гэтай рэлігіі абвяшчае: дзеянне дае сілу. У выпадку з Венгер так і адбылося: чым больш актыўна змагалася Сюзанна за захаванне святой гаі, тым больш ёй атрымоўвалася.
Паступова духі, людзі і жрацы вярнуліся ў гай, а праз нейкі час яе вярхоўнай жрыцай стала сама Сюзанна. Так высока ацанілі ёруба яе ўклад у адраджэнне іх культуры. Адначасова Сюзанна ўзначаліла мастацкую школу "Новае духоўнае мастацтва", у якой вучыліся маладыя нігерыйскія скульптары. Урад краіны прызнала спачатку частка Осун-Осогбо нацыянальным помнікам, а ў 1992 г. - і ўвесь гай.
Сюзанна Венгер дажыла да глыбокай старасці, карыстаючыся бязмежным павагай і як жрыца, і як культурны і грамадскі дзеяч. Яна пайшла з жыцця ва ўзросце 93 гадоў, паспеўшы за 4 гады да смерці ўбачыць вышэйшую прызнанне сваіх заслуг: ўключэнне Осун-Осогбо ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.
